Çiçeği burnunda dünya mirasımız Gordion Antik Kenti

Eskişehir’e giderken tarihin derinliklerinden gelen sese bu sefer kulak verip otomobilimin tarafını İç Anadolu’nun en kıymetli antik kentlerinden Gordion’a çeviriyorum. 10 metre yüksekliğe kadar ayakta kalabilmiş ve kesme taştan yapılmış duvarlarıyla Anadolu’nun demir çağına ilişkin en yeterli korunmuş sur kapısı karşılıyor beni.

Yunan yaradanı Apollon’un adaletli davranmadığı için Kral Midas’ın kulaklarını eşek kulağına dönüştürmesi, Doğu seferinde ünlü ‘Gordion Düğümü’nü çözemeyince öfkelenip kılıcıyla düğümü kesen Büyük İskender’in 33 yaşındaki acıklı sonu ve Midas’ın dokunduğu her şeyi altına dönüştürmesi…

PARLAK BİR DEVİR

Geçen ay ülkemizin 20’nci varlığı olarak UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne giren Gordion Antik Kenti’ni dolaşırken 3 bin yıl öncesinden Friglere ilişkin bu efsaneler geliyor aklıma. Anadolu topraklarında karar süren medeniyetlerden biri olan Frigler MÖ 1200’lü yıllardan itibaren Trakya’dan çıkıp boğazlar üzerinden Anadolu’ya (Ankara, Afyonkarahisar, Kütahya, Eskişehir, Uşak, Burdur) yerleşmişler.

Erken demir çağında Anadolu’daki baskın güçlerden olan Frigler çengelliiğneyi ve flütü icat etmiş, tarihteki birinci müzik müsabakasını düzenlemişler. Kafkaslar üzerinden gelen Kimmerlerin taarruzları sonucu, MÖ 7’nci yüzyılda faal güçlerini yitirmişler.

Anadolu’nun değerli bir coğrafyasında hâkimiyet kuran ve parlak bir periyoda imza atan Frigler geleneklerini de beraberlerinde getirmişler elbette. Bunların ortasında en değerlilerinden biri meyyit gömme geleneği. O devirde Frigler kral ailesini ve asil zenginleri öldükten sonra üzeri yığma toprakla örtülen ve ‘tümülüs’ ismi verilen dikdörtgen bir çukurdaki ahşap mezar odasına gömüyorlardı. Mezarların korunması gayesiyle yapılan tümülüsler birebir vakitte birer anıt niteliği taşıyor. Ankara’nın merkezine 94, Polatlı ilçesine 29 km aradaki Yassıhöyük Köyü’nün yakın etrafında irili ufaklı onlarca yığma zirve dikkati çeker. İşte bu zirveler, tümülüsler yani, Friglerden kalma mezar odalarıdır.

Gordion’u keşfeden ve birinci hafriyatları yapan kişi Avusturyalı filolog Alfred Koerte’ydi. 128 adet civarında olduğu belirtilen konik biçimindeki bu yığma dorukların yaklaşık 35 tanesi kazılmış. Bunlardan en büyüğü ‘Midas Tümülüsü’ olarak isimlendirilen Büyük Tümülüs’tür. Yaklaşık 300 metrelik çapı ve 53 metreye ulaşan yüksekliğiyle Anadolu’nun ve antik dünyanın ikinci yüksek tümülüsü olarak biliniyor. Büyük Tümülüs’te toprak seviyesindeki ardıç ve çam ağacından yapılan mezar odası, kaba kireçtaş bloklarıyla örülü 80 santimetre kalınlığında bir duvarla çevrili. Gordion’da Midas’ın mezarı diye anılan bu en büyük tümülüs, müzenin tam karşısında bir abide üzere yükseliyor adeta. Biliminsanları bu yerin hakikaten Midas’a mı yoksa Gordion’a mı ilişkin olduğu konusunu tartışadursunlar biz gördüklerimizle yetinelim.

Tümülüsün içine girebilmek için uzun ve dar bir koridordan ilerliyorum. Mezar odasına ulaşmak için yaklaşık 50 metrelik bir aralık yürüyorum. Binlerle tabir edilen tarihi bir geçmişe sahip bu devasa toprak yığınının içinde bir heyecan sarıyor beni… Bir hükümdara ilişkin, gizemli mezar odasını görmenin heyecanı mı, hazzı mı yoksa korkusu mu ayırt etmek imkânsız. Mezar odasına girilmiyor elbette. Demir parmaklıklar gerisinde binlerce yıllık dev ağaç tomrukları sarmış etrafını. Dünyanın en eski ahşaptan yapılan mezar odası burası. Edindiğim bilgiye nazaran odanın içinde, ağaçtan yapılmış büyük bir kerevet üzerinde bir iskelet bulunmuş. Bu kalıntıların 60 yaşını aşkın, ömrü sırasında uzunluğu 1,59 m olan bir erkeğe ilişkin olduğu belirtiliyor. Ayrıyeten odadan çok sayıda meyyit armağanı çıkmış. Bunların ortasında kakma ve oyma tekniğinde yapılmış masalar, panolar, 3 büyük kazan, 160 adet bronz kap, 154 adet fibula (çengelliiğne) bulunmuş.

MÜZEYİ DE KESİNLİKLE GEZİN

Bölgedeki kazılardan çıkarılan eserler tümülüsün çabucak karşısındaki Gordion Müzesi’nde sergileniyor. Eski tunç çağından başlayarak orta ve genç tunç çağı, erken Frig çağına ilişkin çanak çömlekler, cam, mühür, mühür baskıları, İskender sikkeleri, Frig seramikleri ve Lidya, Helenistik ve Roma devrine ilişkin eserler burada görülebilir.