Moda devlerinin ‘döngüsel’ sırrı

Hızlı modanın dünyadaki öncüleri, döngüsel iktisat amacıyla istenmeyen giysileri geri alma kampanyaları yaparken; geri alınan giysilerin aslında atıldığı ya da yok edildiği ortaya çıktı. Changing Markets Foundation tarafından hazırlanan rapora nazaran, markaların geri dönüşüm yoluyla tekrar kazanmayı vaat ettiği eserler ya yakılarak yahut çöpe atılarak ortadan kaldırılıyor, ya da Afrika ülkelerine gönderiliyor. Uzun müddettir Afrika’nın kullanılan giysiler için adeta bir art bahçeye dönüştüğü bilinirken; uzmanlar, Avrupa’nın bu bahiste ilgili kanunları bir an evvel çıkarması gerektiğini savunuyor.

SADECE 5 ESER GAYEYE ULAŞTI

Yapılan araştırmaya nazaran ortalarında H&M, Primark ve C&A üzere markaların da yer aldığı önde gelen şirketler, tekrar kullanılmak ya da geri dönüştürülmek üzere kendilerine gönderilen giysilerin dörtte üçünü ya büsbütün yok ediyor ya depolarda yazgısına terkediyor ya da plansız bir halde Afrika ülkelerine gönderiyor. Aslında, “Giysilerinize ikinci bir hayat verin” sloganıyla sürdürülebilirlik konusunda çalışmalarını sürdüren C&A’nın yanı sıra H&M ve The North Face de döngüsel iktisada işaret eden farklı sloganlarla ikinci el giysi bağışlarını kabul ediyor. Sloganlar her ne kadar dikkat alımlı olsa da izlenen 21 eserden 16’sının rastgele bir döngüsel sürece dahil edilmemesi ise markaların sürdürülebilirlik konusundaki samimiyetinin sorgulanmasına neden oluyor.

ELYAFA VERGİ ÖNERİSİ

Changing Markets Kampanya Yöneticisi Urska Trunk, bu tabloyu dokuma kesiminde yeşil aklamanın bir tezahürü olarak yorumlarken, “AB’deki kurallarının güçlendirilmesi gerekiyor. Geri dönüşüm ve tekrar kullanım amaçlarının belirlenerek, süratli modada çok kullanılan elyaf üzere olmazsa olmaz eserler vergilendirilmeli” dedi. Trunk, Hürriyet’e yaptığı açıklamada, “Moda sanayisinin sürdürülebilirliği seçmesi için çok değerli bir yol ayrımındayız. Avrupa Parlamentosu, mecburî tekrar kullanım ve geri dönüşüm konusunda amaçlar belirlemeli. AB’de gündemde olan konular kıymetli dokuma üreticilerinden biri olarak Türkiye’yi de yakından etkileyecektir. Zira bu yalnızca AB’deki üreticileri değil; AB’ye ihracat yapan ülkeleri de kapsayacak” dedi.

LONDRA’DAKİ ETEK MALİ’DEKİ ÇÖPTE BULUNDU

Hollanda merkezli kuruluş tarafından yapılan bu deneyde, Apple AirTags’le birlikte markalara bağışlanan 21 mont, pantolon, ceket ve çok sayıda kullanılmış giysiler takip edildi. Eserler Hollanda dışında, Belçika, Fransa, Almanya ve İngiltere’deki çok sayıda markanın mağazasına bağışlandı. Yapılan araştırmanın sonuçlarına nazaran bağışlanan bir pantolon çimento fırınında yakılırken; öbür bir etekse Mali’de bir çöp alanında bulundu. Üç eserin sonuncu durağı Ukrayna olurken; yalnızca 5 eser Avrupa’da tekrar kullanıldı ya da bir satış mağazasına gönderildi.

YASALAR SÜRECİ MÜSPETE ÇEVİREBİLİR

Hazır giysi dalında döngüsel iktisat için değerli teşebbüslerden biri olan Nivogo’nun Büyümeden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Tunahan Baş da yasal zorunluluklarla daha başarılı sonuçlara ulaşılabileceğini belirterek, “Global bir araştırmaya nazaran dolabımızın yalnızca yüzde 20’sini kullanıyoruz. Bir süratli Moda canavarı yaratıldı ve denetim edilemez noktaya geldi. Markalar da bu durumdan mutsuz. Müşteri memnuniyeti kapsamında iade edilen eserler birden fazla marka tarafından artık kullanılamaz ESER kategorisine sokuluyor. Bilhassa iade tarafında yasal tabana katiyetle gereksinim var. Örneğin Hollanda’da artık her üretici eserlerinin geri dönüşümünden sorumlu olacak, devlet de bunu teşvik edecek. Türkiye’de de emsal bir uygulama olmasını diliyoruz” dedi.