Frig hükümdarlarından cephedeki Atatürk’e 10 bin adım

Cumhuriyet’in 100’üncü yılında kızım Lorin’e, ülkemizi, bayrağımızı, kurtuluşumuzu ve Cumhuriyetimizi anlatabileceğim bir seyahat rotası planlıyordum. Aklımda Ankara ve Anıtkabir vardı ancak şimdi 4 yaşındaki bir çocuğa yaşam-ölüm anlatıp bir de kabir ziyareti yaptırmak pek içime sinmiyordu açıkçası. Lorin’in oldukça sorgulayan bir çocuk olmasının bunda büyük hissesi var. Her yıl Afyonkarahisar’da düzenlenen Arnica Frig Ultra Maratonu’na davet gelince, istediğim havayı bu kentimizde soluyabileceğimizi bildiğimden, süratlice bir bavul yaparak yola düştük. İstanbul’dan otomobille 4,5 saatte Afyonkarahisar’a ulaştık ve bir tam günde hem Frig Vadisi’nin bir kısmını hem de kent merkezini dolaştık. Afyonkarahisar bölge itibariyle bir termal cenneti olduğundan, oteldeki sıcak su havuzları ve hamamın tadını çıkarmayı da ihmal etmedik. Lorin termal tatilini o kadar çok sevdi ki bir sonraki rotamız ‘çocukla termal tatili’ olarak başımda şimdiden belirlendi bile.

 

‘YARIŞA KATILAMAYACAĞIM’

Lorin birinci gece biraz ateşlendi. Sabah kendini yorgun hissettiği için de “Anne ben yarışa katılamayacağım, sorun olmaz değil mi” dedi. Büyük bir kahkaha atmak istedim lakin “Bir dahaki sefere koşarsın, hiç kıymetli değil” diyerek ciddiyetine hürmet gösterdim. Sabah erkenden maratonun koşulacağı alana vardık. İştirakçiler ortasında 7 ülkeden 900 sportmen vardı. Türkiye’den iştirak epeyce yüksekmiş. 6K, 11K, 22K, 44K ve 68K olmak üzere farklı uzunluktaki parkurlarda koşuldu. Tertip görevlilerine “100 metre koşusu nereden başlıyordu” diye soğuk esprimi de yaptıktan sonra Lorin’le vadinin içinde bir seyahate çıktık.

Frig Vadisi aslında Afyonkarahisar, Kütahya ve Ankara’nın bir kısmını kapsayan çok uzun bir yol. Afyonkarahisar tarafında Ayazini Köyü’nden girerek değerli bir kısmını görme bahtınız var. Tıpkı Kapadokya’daki üzere peribacalarını görmek istiyorsanız Kütahya’ya gitmeniz gerekiyor. Ayazini’ne girdiğiniz anda bozkıra inat yemyeşil bir köyle karşılaşıyorsunuz. Kral mezarlarının ortasında varlığını koruyan eski köy meskenleri ve daracık sokakları sizi vakitte seyahate çıkarıyor. Friglerden bugüne kadar sayısız insan hayat bulmuş burada. Suyundan içmiş, toprağından beslenmiş. Hükümdarlar da yürümüş yollarından, askerler de. Sevdalar yaşanmış, çocuklar büyümüş lakin bugüne gelindiğinde köyün içinde pek de hayat kalmamış artık. Konutlar çok eski ve müdafaa altında olduğundan akan çatısını yaptırmak için bile müsaade almak gerekiyormuş. Hem prosedürü çok uzunmuş hem de aslına uygun yaptırmak maliyetli oluyormuş. Hal böyleyken de köylü, köyün çabucak yanındaki yola diğer bir yerleşim yeri kurmuş. Ayazini’nde eski konutların yerini artık dükkânlar almış. Birkaç eli yüzü düzgün işletme var ancak gerisi köylünün el işini sattığı ya da ikramlık eşya koyduğu ufak tefek yerler. Meğer biraz yatırım yapılsa burayı Afyonkarahisar’ın yöresel yemekleriyle bir gastronomi köyüne çevirmek işten değil. Birebir biçimde köy içindeki kültürel varlık ve yapıtlara el atılması gerekiyor. Gündüz tamam lakin geceleri kimin geldiği ve ne yaptığı aşikâr değil. Bu türlü başıboş bırakılmış olması insanı üzüyor.

Yarım günde Frig Vadisi’nin çok küçük bir kısmını gezdik ve devamında soluğu Afyonkarahisar merkezinde aldık. Burada kıymetli üç nokta var; ahşap mimarisiyle ünlü Ulu Cami, Afyonkarahisar Kalesi ve Zafer Müzesi. Kentin neredeyse her tarafından görünen kaleye merdivenlerden yaklaşık 900 basamakla çıkabiliyorsunuz. Teleferik yapılacağını duyduk ve bu macerayı bir sonraki sefere bıraktık. Kent merkezindeki Zafer Müzesi’nin tadilata girmiş olması bizi üzdü. Lakin merkezin dışında kalan ve bu yıl nisan ayında yeni binasına taşınan Afyonkarahisar Müzesi’nin 4’üncü katındaki Cumhuriyet devrini yansıtan kısım o kadar hoş ki kesinlikle uğramanızı tavsiye ederim. Kentin tarihi konaklarının olduğu sokakları dolaşa dolaşa uzun bir cins yaptık. Mevlâna Mahallesi’ndeki Mevlevi Camisi’yse halıların üzerine yatıp dinlenebildiği için Lorin’in en sevdiği noktalardan biri oldu. Konya’da Mevlevilik yasaklandığında Hz. Mevlana Afyonkarahisar’a gelmiş ve bir müddet bu mescitte kalmış. Buradan sonra salına salına kentin tam merkezine, Atatürk’ün açılışına geldiğinde kendisini hakikat yansıtmadığı için beğenmediği büstünün olduğu parka indik. Kapalı olan Zafer Müzesi büstün tam karşısında. Her sokağında öteki bir tarihi konut, kıssa çıkıyor karşınıza. Bu meskenlerde hayat hâlâ devam ediyor.

Çarşıya indiğimizde yemek molası için buranın en meşhur lokantası Salim Usta’ya uğruyoruz. Şerbeti, manda yoğurdu, etli yaprak sarması, kuru fasulyesi ve öbür tencere yemekleri sahiden çok hoş. Çarşıda çokça Afyonkarahisar sucuğu ve lokumlarından satın alabilirsiniz. Otele dönüş yolunda yazının başında da bahsettiğim üzere Afyonkarahisar Müzesi’ne gittik. Müzede paleolitik periyoda kadar uzanan yapıtlarla birlikte eski tunç çağı, Hitit, Frig, Pers, Lidya, Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı devirlerinden yaklaşık 49 bin modül eser sergileniyor. Müzenin giriş katından kronolojik olarak başlayan anlatı en üst katta Büyük Taarruz, Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet’in ilanıyla son buluyor. Orta katlarda Lorin’le Friglerin Hükümdarı Midas’ı ve onun eşek kulaklarının kıssasını keyifle dinlesek de en üst katta bayağı hisli anlar yaşadık. Lorin “Anne, sen Atatürk’ün bu türlü bir fotoğrafını daha evvel hiç görmüş müydün” diye sorup durdu cephedeki hallerini görünce. Düşmanlar, savaşlar, kurtuluşlar üzere yeni tanımlar başını biraz karıştırsa da hudutları, ülkeleri, her ülkenin öteki bir lisanı ve kültürü olduğunu artık daha uygun anladı diye düşünüyorum. Bir de seyahat boyunca “Ayfon” yerine “Afyon” diyebilseydi yıldızlı 5 alacaktı. Tekrar de bir günde gık demeden 10 bin 225 adım attığı için kendisi kalplerin yıldızı…