Dünya Prigojin’i konuşuyor

Önceki akşam Rusya’nın başşehri Moskova yakınlarındaki Tver kasabasına düşen özel jet tüm dünyanın gözlerini Rusya’ya çevirdi. Rusya Federal Hava Nakliyatı Ajansı’nın Wagner kümesinin kurucusu Yevgeniy Prigojin’in de uçaktaki yolcular ortasında olduğunu duyurması, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in haziran ayında silahlı ayaklanmayla Moskova’ya yürüyüşe geçen Prigojin’den “intikamını aldığı” yorumlarını akla getirdi. Kremlin’den şimdi bir açıklama gelmezken, olayın farklı boyutlarıyla ilgili soru işaretleri sürüyor. Prigojin’in hayatta olup olmadığına dair spekülasyonlar, uçağın düşme sebebine ait savlar ve Prigojin sonrası Wagner’e ne olacağı en çok merak edilenler.

WAGNER ÖNDERİ İÇİN ÜÇ İHTİMAL

Rus havacılık kurumu düşen uçaktaki yolcular ortasında Prigojin’in bulunduğunu açıklamasına karşın, Wagner işvereninin akıbetine ait farklı argümanlar ortaya atıldı. Milletlerarası medyada Prigojin’e ne olduğuna ait üç tez dillendiriliyor.

PRİGOJİN ÖLDÜ

Bu teze nazaran 2014’te kurduğu paralı asker kümesi Wagner ile Rus devleti içinde güçlenerek savunma bakanlığı ve genelkurmay başkanlığıyla ‘iktidar’ hengamesine girişen Prigojin’in, son olarak 23 Haziran’da Rus hükümetine karşı silahlı isyan başlatması bardağı taşıran son damla oldu. Belarus başkanı Aleksandr Lukaşenko’nun ortaya girmesiyle ‘darbe’ tatlıya bağlansa da, Prigojin’in artık ‘yürüyen bir ölü’ olduğu, Putin ile zıt düşen birçok ismin bahtını, onun da paylaşacağı konuşuluyordu.

KREMLİN İLE ANLAŞTI

Rus gazeteci Ilya Rozhdestvensky, Rusça yayın yapan Current Time TV’ye verdiği demeçte “Ben olsam Prigojin’e ilişkin olduğu belirtilen cenazeyi çabucak defnetmezdim” diye konuştu. Wagner’in başkanını, “İnsanları kandırmayı ve dublör kullanmayı seven biri” olarak niteleyen Rus gazeteci, “Bu olay, Rus Özel Kuvvetleri ile koordineli bir olay olabilir. Tahminen de Wagner önderi ortadan kaybolma niyetinde” diye konuştu. Birçok uzman, daha evvel dublörlerle çalıştığı ve farklı isimlerde birçok kimliğe sahip olduğu belirlenen Prigojin’in mevt haberine dikkatli yaklaşılması gerektiği görüşünde.

YAKINDA ORTAYA ÇIKACAK

Düşen jetin enkazında feci bir halde bulunan on cenazenin morga kaldırıldığı ve teşhis çalışmalarının sürdüğü belirtilirken akıllara Prigojin’in dört yıl evvel düşen bir uçakta öldüğüne dair çıkan haberler geldi. Ekim 2019’da Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde bir askeri uçağın içindeki sekiz şahısla düştüğü, Yevgeniy Prigojin’in de yolculardan biri olduğu sav edilmiş lakin üç gün sonra Wagner’in önderi ortaya çıkmıştı. Londra merkezli niyet kuruluşu Chatham House’tan analist Keir Giles de jetin yolcu listesine güvenilmemesi gerektiğinin altını çizdi. Son devirde Wagner başkanının seyahatlerini gizleme gayretlerine değinen İngiliz uzman, “Kısa müddet sonra Afrika’da çekilen yeni bir görüntüde görünürse kimse şaşırmasın” diye konuştu.

‘KREMLİN DENETİMİ ALIR’

TVER’de içinde Wagner Grubu’nun başkanı Yevgeniy Prigojin ve Wagner’in kurucularının olduğu uçağın düşmesinin akabinde, Wagner’e bundan sonra ne olacağı da merak edilen sorular ortasında. Uzmanlar, Prigojin’in vefatından evvel dahi aktifliğini kaybetme eğiliminde olan kümenin dağılacağı ya da Rus ordusunun denetimine gireceği görüşünde.

‘ENDİŞE ETMELİLER’

Eski ABD Savunma Bakanı ve eski CIA Yöneticisi Leon Panetta, CNN’e yaptığı açıklamada, uçağın düşmesinin akabinde Kremlin’in Wagner’i ele geçirmeye çalışmasının beklenen olduğunu söyledi. Rusya’nın Wagner savaşçılarının kendi başlarına faaliyet göstermeye devam etmelerini istemeyeceğini söyleyen Panetta, “Afrika’da ve bulundukları diğer her yerde Wagner kümesi üzerinde denetim kurarlarsa şaşırmam. Wagner kümesindekilerin de kendi hayatları için endişelenmeleri gerektiğini düşünüyorum” sözlerini kullandı.

YENİDEN AYAKLANIR MI

Grubun yeni bir ayaklanmaya kalkışabileceği de mümkün senaryolar ortasında. Wagner’le ilişkilendirilen Telegram hesaplarından Prigojin’in “Rusya’ya ihanet edenler tarafından öldürüldüğünü” savunan paylaşımlar yapılırken, “yeni bir adalet yürüyüşüne başlayabiliriz” bildirisi paylaşıldı. Lakin askeri uzmanlar kümenin varlığının Prigojin ile bir olduğu ve o olmadan Wagner’in faaliyetlerini sürdürmesinin mümkün olmadığı görüşünde.

BELARUS’A GİTMİŞLERDİ

Grup, 23 Haziran’da Prigojin önderliğinde kalkıştığı silahlı isyanın akabinde Rusya dışına taşınmış ve o tarihte krizin aşılmasına arabuluculuk eden Belarus başkanı Aleksander Lukaşenko Wagner savaşçılarına bu ülkede bir tesis vermişti. Bölgeye başlangıçta yaklaşık 5 bin savaşçı kaydıran kümenin, Afrika’ya sevkler sonrası Belarus’ta bunun dörtte biri kadar varlığı kaldığı bildiriliyor.

DÜŞÜŞ SEBEBİ BİLİNMİYOR

Olaya ait akıllara gelen bir başka soru ise uçağın düşmesine neyin sebep olduğu. Muhtemel senaryolar ortasında ise uçağa bomba yerleştirilmiş olduğu en çok üzerinde durulan öge. Rus hava savunma sistemlerinin uçağa müdahale etmiş olabileceği de değerlendirilirken, hakikaten bir kaza yaşanmış olması ihtimali ise gerçekçi görülmüyor.

BAŞ KUŞKULU ÖZEL PİLOT

En çok üzerinde durulan senaryo, uçağa bomba yerleştirilmiş olması. Rus medyasında çıkan haberlere nazaran, yürütülen soruşturma kapsamındaki birinci bulgular uçağın iniş kadrolarına yerleştirilen bombanın infilak ettiği istikametinde. Muhtemel sabotaj için birinci şüphelinin ise Prigojin’in özel pilotlarından olan ve çakılan uçağın işletmeci firması MNT Aero’nun kurucusu Artem Stepanov. Olaydan üç gün evvel Rusya’nın kuzeydoğusundaki Kamçatka’ya gittiği belirtilen Stepanov’a üç gündür kimsenin ulaşamadığı söyleniyor ve Rus emniyetinin arayışını sürdürdüğü belirtiliyor.

HEDİYE KUTUSUNDA BOMBA

Bir öteki bomba savı ise, Wagner yetkililerine armağan edilen şarap kutularının kalkıştan sonra patlamış olması. İddiayı Sky News’a pahalandıran eski İngiliz istihbarat vazifelisi Christopher Steele, bunun sadece içeriden yardımla gerçekleşebileceğini ve olay bu biçimde gerçekleşmişse “Putin’in şefi için ironik bir” mevt biçimi sayılacağını söyledi.

ATEŞ AÇILDI SAVI

Havacılık uzmanları muhtemel bir patlamanın sadece içeriden değil dışarıdan da gerçekleşmiş olabileceğini söylüyor. Buna paralel bir başka argüman da uçağa Rus güçleri tarafından ateş açılmış olması. Rus medyasına konuşan kimi kaynaklar uçağa karadan havaya füzelerle ateş açıldığı tezinde bulunurken, uçak enkazında kurşun deliklerine emsal boşluklar görülmesi uçaksavarlarla ateş edilmiş olabileceği kuşkularını da doğurdu.

KAZA OLAMAZ MI

Uçağın teknik arıza nedeniyle düşmüş olabileceği gerçekçi görülmüyor. Uzmanlar, düşüşten öncesine kadar olan bilgilerde seyirde sorun olduğunu gösteren rastgele bir bilgi olmadığını söylüyor. Öte yandan, uçağın Brezilya merkezli üretici firması Embraer SA, Rusya’ya uygulanan yaptırımlar nedeniyle uçak için uzun müddettir bakım hizmeti sağlanmadığını açıkladı.