ABD Lideri Joe Biden’dan BM Güvenlik Konseyi’nde ıslahat adımı

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın her platformda “Dünya 5’ten büyüktür” diyerek lisana getirdiği, hatta üzerine “Daha Adil Bir Dünya Mümkün” isimli bir kitap yazdığı Birleşmiş Milletler’de (BM) ıslahat daveti, ABD’den de karşılık buldu. Çin ve Rusya’nın tesirini zayıflatmak isteyen ABD Lideri Joe Biden’ın New York’ta toplanan 78’inci BM Genel Kurulu’nda, BM Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) daimi üyelerinin genişletilmesi teklifinde bulunacağı belirtiliyor. İngiliz The Telegraph gazetesine konuşan Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Yöneticisi John Kirby, Biden’ın 193 üyeye “BMGK’nın yapısıyla ilgili tekrar düşünme” teklifi yapacağını söyledi.

‘DAHA KAPSAYICI OLMALI’

Sözcü Kirby, bugün Genel Kurul’a hitap etmesi beklenen Biden’ın başında Güvenlik Konseyi’ne “5 ya da 6 yeni daimi üye daha eklenmesi” fikri olduğunu belirtti. BMGK’nın “daha kapsayıcı ve adil olması” gerektiğini vurgulayan Kirby, “Güvenlik Konseyi’nin mimarisine bir göz atmanın vaktinin geldiğine inanıyoruz. Lider Biden’nın önümüzdeki hafta bu mevzu hakkında daha fazla konuştuğunu duyacaksınız” diye konuştu.

G4 ÜLKELERİ Mİ?

Yeni daimi üye olarak teklif edilecek 6 ülkeden 4’ünün, G4 olarak da anılan Hindistan, Brezilya, Almanya ve Japonya’nın olması bekleniyor. Ancak yeni üyelerin, BMGK’nın mevcut daimi 5 ülkesiyle birebir haklara sahip olup olmayacakları bilinmiyor. BMGK’nın halihazırda Çin, Rusya, ABD, İngiltere ve Fransa olmak üzere veto hakkına sahip beş daimi üyesi bulunuyor. Kurul üyeleri Kuzey Kore, Suriye ve Ukrayna savaşı üzere kıymetli bahislerde muahedeye varmakta zorluk çekiyor.

VETO HAKLARI OLMAYABİLİR

Bu uyuşmazlıklar, daimi üyelerin itiraz hakkının bulunmadığı 193 üyeli Genel Kurul’a götürülerek aşmaya çalışılıyor. Islahat için genel heyette yapılan oylamada 3’te 2 oranında onay çıkması, bu onayı verenlerin içerisinde 5 daimi üye ülkenin tamamının bulunması gerekiyor. Mümkün ıslahatın yeniden Çin ve Rusya tarafından veto edilme ihtimali bulunduğu, bu sebeple Biden’ın yeni daimi üyelere veto yetkisi olmadan sandalye teklif edebileceği bedellendiriliyor.

BİLGİ NOTU: 2005’te Brezilya, Almanya, Hindistan ve Japonya, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne daimi üyelik amacıyla ortak hareket etmek için G4 isimli bir siyasi birliktelik kurmuştu. BMGK daimi üyeleri İngiltere ve Fransa da G4 üyelerine dayanak veriyor.

BM’DE ‘ADİL TEMSİL’ İÇİN ÜLKELER NE İSTİYOR?

BM’ye üye 193 ülkenin büyük çoğunluğunda ıslahat konusunda fikir birliği bulunurken, BMGK’daki veto hakkı ve üye sayısı üzere noktalarda ayrılıklar da var.

– Türkiye: Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yazdığı “Daha Adil Bir Dünya Mümkün” kitabında söz edilen görüşlere nazaran, Türkiye, BM’nin dünya barışı için işlerlik kazanması ismine eşitsizliğin önüne geçilmesini istiyor. Türkiye’ye nazaran BM’nin daha demokratik ve hesap verebilir hale gelmesi de Genel Heyetin güçlendirilmesinden geçiyor. Teklifte Genel Şuranın güçlendirilmesi, daimi üyelik ve veto yetkisinin kaldırılması yer alıyor. BMGK’nin ise yürütme organı üzere hareket ederek yasama vazifesini yürüten Genel Heyetin aldığı kararları uygulaması isteniyor.

– Afrika Kümesi: Afrika ülkeleri, kıtanın BMGK’da 2 daimi, 2 süreksiz üyeyle temsil edilmesini istiyor.

– Arap Kümesi: Arap ülkeleri, genişleme durumunda BMGK’da kendilerine de daimi üyelik verilmesini talep ederken, üyelerin veto hakları bulunmasına da karşı çıkıyor.

– Çin ve Rusya: BMGK’da veto hakkında sahip daimi ülkelerden Çin ve Rusya, Batılı ülkelerin yükünden rahatsız olduğu için BMGK’ya Asya ve Afrika ülkelerinin de alınmasını istiyor.