Toplumsal medya bu paylaşımla ikiye bölündü: Güneş ne renktir? (İpucu: Sarı değil ve doğrusuna çok şaşıracaksınız)

Toplumsal medya bu paylaşımla ikiye bölündü: Güneş ne renktir? (İpucu: Sarı değil ve doğrusuna çok şaşıracaksınız)

Dünyanın dört bir yanındaki çocukların fotoğraflarına bakınca gökyüzüne çizilen Güneş’in bazen ışınları temsil eden düz çizgilerle çevrili bir daire bazen de gülen yüzü yahut gözlüğüyle insansı bir varlık olduğunu görürüz. Fakat hepsinde ortak bir nokta vardır: Rengi.

“Güneş ne renk?” diye sorulsa elbet hepimiz sarı deriz. Lakin şimdilerde güneşin rengi hararetli bir tartışma konusu.

Her şey geçtiğimiz günlerde muharrir Jacqui Deevoy’un çocukluğunun yuvarlak sarı Güneş’inin birdenbire beyaza dönüştüğünü ve tuhaf göründüğünü toplumsal medyada paylaşmasıyla başladı.

“Az evvel 20’li yaşlarında birine ben çocukken güneşin sarı olduğunu söyledim ve o da güldü. Sarı bir güneşi en son Teletubbies’de görmüş. İşte şu anki güneş. Beyaz ve garip bir biçimi var. Sizin olduğunuz yerde nasıl görünüyor?”

Paylaşım birkaç gün içinde 6 milyondan fazla görüntülenme aldı ve kullanıcıları ikiye böldü. Bir taraf Deevoy ile birebir fikirdeyken, başka taraf ise güneşin her vakit beyaz göründüğünü söylüyordu.

‘GÖZÜNÜZ BAKMAYI BAŞARABİLSE GÜNEŞ YEŞİL GÖRÜNÜRDÜ’

Peki, bu dev yıldız ne renk: Sarı mı beyaz mı? Bilime nazaran, her ikisinden de biraz var, ancak ikisi de değil.

Washington Post’a konuşan NASA’nın Güneş Dinamiği Gözlemevi proje bilimcisi Dean Pesnell, “Gözünüz ona bakmayı başarabilseydi, Güneş yeşil görünürdü” dedi ve ekledi:

“Temel olarak, güneşe baktığınızda, içinde tüm farklı renklerden gereğince var ve o kadar parlak ki gözleri kamaştırıyor. Yani size hangi renk olduğunu söylemeyeceğim kadar parlak. Bu yüzden bize beyaz üzere görünüyor.”

NASA’ya nazaran Güneş, gücünün birçoklarını 500 nanometre civarında yayar. Bu da yeşil renge karşılık gelir.

SARI ALGILANMA SEBEBİ IŞIĞIN DAĞILMA ŞEKLİ

Yaklaşık 149 milyon kilometre uzaktan bakıldığında Güneş ekseriyetle gökyüzünde beyaz bir nokta üzere görünür. Lakin Pesnell, birçok insanın sarı bir renk tonu algılamasının nedeninin ışığın dağılımıyla ilgili olduğunu söyledi.

Şöyle ki havadaki moleküller güneş ışığının mavi ve mor dalga uzunluklarını yönlendirerek daha fazla sarı ve kırmızı dalga uzunluğunun gözümüze ulaşmasını sağlar. Güneş’in ufka yakın olduğu gün doğumu ya da gün batımı sırasında güneş ışınları atmosferde daha uzun yol kat eder. Hasebiyle mavi ışık Güneş’in yüksekte olduğu vakitlere nazaran daha çok saçılır. Bu durumda daha az saçılan kırmızı-turuncu ışınlar gözümüze daha çok ulaşır.

“Aslında çok parlak olduğu için beyaz görünen yeşil bir yıldız, atmosferimizin işleyişi nedeniyle sarı, turuncu yahut kırmızı da görünebilir” kelamlarıyla açıkladı bu durumu Pesnell.

GÜNEŞ BİR MÜHLET DAHA PARLAYACAK VE SONRA RENGİ BİLE FARK EDİLMEYECEK

Güneşin rengi olarak algıladığımız şey aslında yüzeylerden yansıyan ışıktır. Güneş, çekirdeğinin derinliklerinde gerçekleşen hidrojenin helyuma dönüşümü sayesinde çiçeklerin açmasını ve kuşların ötmesini sağlayan tüm ışık ve ısının kaynağıdır. Lakin, bu hidrojen gazı eninde sonunda tükenecek ve akabinde Güneş koyu kırmızı bir ton alacak.

Pesnell, Güneş’in bir müddet daha parlayacağını ve daha sonra renginin fark edilemeyeceği kadar düşük bir sıcaklığa ineceğini söyledi. Lakin bu kıyamet senaryosunun en az 4 milyar ila 5 milyar yıl sonra gerçekleşeceği öngörülüyor.

Pesnell, “Güneş orta yaşlarında ve renk değiştirmesine daha uzun yıllar var” diye konuştu.

‘GÖKBİLİMCİLER RENK DERKEN ASLINDA SICAKLIĞI KASTEDİYOR’

Peki neden kimi beşerler Güneş’in beyaz olduğuna inanıyor?

Pesnell, bunun astrofizikten çok beynin güneş algısıyla ilgili olduğunu ve algıların şahıstan şahsa farklılık gösterebileceğini söyledi.

“Gökbilimciler renk derken aslında sıcaklığı kastediyorlar” diyen Pesnell, “Ancak halktan rastgele biri için renk yalnızca gördüğü ve dünyayı nasıl algıladığı manasına gelir” sözlerini kullandı.

En fizikî manasıyla renk, bir dalga uzunluğu gözün içine girdiğinde insanların gördüğü şeydir. Orada, özelleşmiş hücreler beyne sinyaller gönderir ve beyin de bu dalgaları gördüğümüz renklere çevirir.

Yıllardır sarı diye bildiğim Güneş’in beyaz olduğuna beni kimse ikna edemez. Hatta bilimsel datalar bile… Artık tekrar gökyüzüne baktım ve evet, hala sapsarı. Tahminen beyaz olduğu gerçeğine kendime inandırırsam birkaç gün sonra beyaz görmeye başlayabilirim, kendi algılarımı test etmeye devam edeceğim.

İrem A. (26)

HAYATIMIZ ALGILARIMIZI DA ETKİLER

İngiltere Sussex Üniversitesi’nde renk bilimi üzerine araştırmalar yapan Alice Skelton, herkesin temelde tıpkı bilgiyi alıyor olmasına karşın, bundan ne anladığımızın ferdi ömür tecrübelerimiz ve geçmişimiz tarafından belirlendiğini söyledi.

Washington Post’a konuşan Skelton, “Algı ve görmenin nitekim kolay olduğunu düşünüyoruz” dedi ve ekledi: “Aslında hiç de o denli değil. Algılarımız nerede büyüdüğünüzden, ne vakit büyüdüğünüzden ve kiminle büyüdüğünüzden etkilenir.”

IŞIĞA ALIŞIK OLANLAR VE GÖLGEYE ALIŞIK OLANLAR FARKLI GÖRÜYOR

2015’te dünyayı ikiye bölen meşhur ‘beyaz elbise mi mavi elbise mi’ tartışmasını ele alalım.

Skelton, insanların algılarına bağlı olarak giysinin mavi ya da beyaz olduğuna inandığını söyledi: “Girdi birebir fakat güneş ışığına daha alışık olan beşerler ve gölgelere daha alışkın olanlar için farklı görünüyor.”

“Bu elbise ne renk?” sorusu interneti günlerce meşgul etti. Birebir elbisenin beyaz bir gelinliğin yanında mavi-siyah olduğu açıkça ortaya çıksa da internet kullanıcılarının değerli bir kısmı beyaz-altın sarısı gördüklerini belirtiyordu. Özetlemek gerekirse fotoğrafın gölgede çekildiğini düşünen beyinler beyaz-altın sarı (sağ üst), parlak ışıkta çekildiğini düşünen beyinler ise mavi-siyah (sağ alt) görüyor.

DİL BİLE RENKLERİ ALGILAMA HALİMİZİ ETKİLİYOR

Aynı şey, kimi çocukların uzun vadeli karanlıkta doğduğu, kimilerinin ise uzun periyodik Güneş ışığına maruz kaldığı Kuzey Kutbu’nda da yaşanıyor. Araştırmaların doğum vakitlerinin farklı tonları ayırt etme yeteneklerini etkilediğini gösterdiğini söyleyen Skelton, lisanın de bir rol oynayabileceğini, örneğin kimi kültürlerde mavi ve yeşili ayırt edecek bir söz bulunmadığını kelamlarına ekledi.

Papua Yeni Gine’de konuşulan Dani lisanı ve Liberya ve Sierra Leone’de konuşulan Bassa lisanı üzere birtakım lisanlar yalnızca karanlık ve aydınlık olmak üzere iki tabire sahiptir. Karanlık bu lisanlarda kabaca serin, aydınlık ise sıcak olarak isimlendirilir. Beyaz, kırmızı, turuncu ve sarı üzere daha açık renkler, sıcak renkler olarak yorumlanırken, siyah, mavi ve yeşil üzere renkler serin renkler olarak yorumlanır.

FARKLI RENK GÖRMENİZ, GÖRÜŞÜNÜZDE BOZUKLUK OLDUĞU MANASINA GELMEZ

Elbisenin interneti kasıp kavurmasından sonra 2017 yılında tekrar tartışmalara sebep olacak bir görsel ortaya çıktı. Bu ayakkabı ne renk?

Gri ve turkuaz mı? Yoksa pembe ve beyaz mı? Yalnızca bir gerçek yanıt var, o da manzarayı nasıl algıladığınıza bağlı olduğu. Ayakkabının gerçek rengi pudra tonlarında pembe ve şeritleri de beyaz. Ancak bir Buzzfeed anketi birden fazla insanın ayakkabıyı gri ve turkuaz olarak gördüğünü ortaya koyuyor.

Ama bu ayakkabıyı gri ve turkuaz olarak görmeniz, görüşünüzde bir sorun olduğu manasına gelmez. Dahası bu sonuç kimi toplumsal medya kullanıcılarının sav ettiğinin bilakis, dünyayı optimist yahut karamsar olarak görüp görmediğiniz konusunda da fikir vermiyor.

DELİK KOYULAŞMIYOR LAKİN BU TÜRLÜ ALGILANMASI GÖZ BEBEKLERİNİ ETKİLİYOR

Gelin gözlerimizin dünyayı nasıl algıladığına diğer bir örnekle daha bakalım.

Yukarıdaki görsele baktığınızda ne gördünüz? Ortadaki karanlık alan hareket ediyor, büyüyor ya da genişliyor üzere geldi mi? Endişelenmeyin, görselde bir hareketlilik yok. Frontiers in Human Neuroscience’da yayımlanan bir araştırmada, kızılötesi göz takip aygıtlarını kullanan bilim insanları, bu illüzyonu gözleri bozuk olmayan 50 bayan ve erkekte denedi. Sonuç epeyce şaşırtıcıydı. İştirakçinin illüzyona verdiği reaksiyon ne kadar büyükse göz bebeğinin büyüme yansısı de o kadar büyük oluyordu.

Burada ortadaki delik koyulaşmıyor ancak araştırmacıların ortaya koyduğu üzere, yoğunlaştığı algısı bile göz bebeklerinin reaksiyon vermesine yetiyor.

Çalışmada illüzyonun farklı art plan renkleri üzerindeki tesiri de incelendi ve göz bebeklerinin en çok yansıyı ‘macenta’ diye de bilinen kırmızı ile mavinin eşit oranlarda karıştırılmasıyla elde edilen renkteki art plan karşısında verdiği belirlendi.

Ancak bu illüzyonun etkilemediği bireyler de var. Araştırmaya katılanların yüzde 14’ü illüzyonu göremedi. Araştırmanın yürütücülerinden Oslo Üniversitesi psikoloji profesörü Bruno Laeng, bu durumun muhakkak bir azınlığın geçmiş deneyimlerine bağlı olarak üstteki görselleri iki boyutlu görmesinden kaynaklanıyor olabileceğini belirtti.

Dünya