Rekabet Kurumu Lideri Küle’den son kararları yorumladı

Küle’nin açıklamaları şöyle:

Dijital iktisat giderek artan bir süratle hayatımızın merkezine yerleşiyor ve bu rekabet siyasetleriyle uygulamalarını derinden etkiliyor. Rekabet Kurumu olarak dijital dönüşümün getirdiği yeni dinamikleri yakından takip ediyor ve Türkiye’nin bu alandaki durumunu güçlendirmek ismine gerekli düzenlemeleri ve inisiyatifleri hayata geçiriyoruz.

Türk Rekabet Hukuku Mevzuatı, rekabeti koruyarak ve teşvik ederek, teşebbüs ve tüketici haklarını garanti altına almayı ve inovasyonu desteklemeyi amaçlamaktadır. Rekabetin dijital iktisatta dahil tüm dallarda sürdürülebilir bir büyüme ve kalkınma için vazgeçilmek olduğunu bir sefer daha vurgulamak isterim.

Dijital pazarlar süratle gelişip tüketiciye sayısız yarar sağlarken bir yandan da büyük platformların rekabeti sınırlayan ve rakipleri dışlayan davranışlarına sahne olmaktadır. Bu kapsamda, rekabet hukukunun dijital iktisatla entegrasyonu ve adil bir rekabet ortamının tesisi için hem ulusal hem de milletlerarası seviyede büyük kıymet arz etmektedir. Kimi vakit Pazar tarifi ulusal sonların ötesine taşmakta, bu da rekabet otoriteleri ortasındaki işbirliğinin ehemmiyetini daha da arttırmaktadır.

Türk Rekabet Kurumu olarak 2020 yılında dijital iktisada yönelik stratejimizi belirleyerek çalışmalarımıza sürat verdik. Bu kapsamda I. DUD dairemizi bir ihtisas dairesi haline getirerek sorumluluk alanını yalnızca dijital iktisada yönelik olarak belirledik. Çok sayıda birinci inceleme, ön araştırma ve soruşturmalar yapmamızın yanı sıra E-Pazaryeri Platformları Bölüm İncelemesi, Çevrim İçi Reklamcılık Bölüm İncelemesi çalışmalarımızı bitirdik. Bununla birlikte Taşınabilir Ekosistem Kesim Araştırma Raporumuzun çalışmaları devam etmekte.

Bir öbür değerli bahis ise Orta Vadeli Planda da yer alan 4054 sayılı maddede TBMM in yapacağı dijital platformlara yönelik yasanın raporlama çalışmalarını bitirdik. 21 uzman arkadaşım iki yıla yakın bir mühlet geceli gündüzlü çalışarak dünyadaki çabucak hemen tüm literatürü ve makaleleri tarayarak kamuoyu araştırmaları yaptırarak yaklaşık 2500 sayfalık Dijital Dönüşümde Rekabet Hukuku Yansımaları raporumuzu hazırladık. Web sitemize koyduğumuz çalışma bunun çok kısa bir özetini teşkil etmekte.

Rekabet Kurumunun son yıllardaki faaliyetlerinde öne çıkan başlıkları kısaca özetlemek isterim.

Rekabet Konseyi kararlarının iktisat üzerinde ki tesirini gösteren ve OECD metodolojisine nazaran hazırlanan Tesir Tahlili Raporu 2021-2022 devrinde tüketicilere 13,1 milyar yarar sağladığını göstermektedir. Bu durum Kurumumuz nezdinde atılan adımların ve alınan tedbirlerin ekonomik alanda ne kadar değere sahip olduğunu bir kere daha gözler önüne sermektedir.
Yeniliklerimizden biri olan taahhüt ve uzlaşma düzeneği da rekabet ihlallerine müdahale süreçlerimizi hızlandırmış ve aktifliği arttırmıştır. Bu sayede ihlali kabul eden teşebbüsler soruşturmanın erken kademelerinde tasarlanan taahhütlerle yapısal ve kalıcı tahliller üretebilmekte ve cezalarında indirim elde edebilmektedirler. Mevzuat değişikliği sonrasında açılan soruşturmalardan 12’ si verilen aktif taahhütlerle sonlandırılmıştır. Uzlaşma tarafında ise ihlali kabul eden 92 teşebbüs toplamda yaklaşık 836 Milyon TL idari para cezası ödemiş ve haklarında yürütülen soruşturmalar sonlandırılmıştır. Yapılan tüm bu değişiklikler, mevzuatımızın iş dünyası ve tüketiciler için daha adil ve şeffaf hale gelmesine katkı sağlamıştır.

Rekabet Kurumu olarak, rekabet ortamını korumak ve teşvik etme vazifemiz, birebir vakitte rekabet ihlallerini tespit etme ve gerekli yaptırımları uygulama sorumluluğunu da beraberinde getirmektedir.

Rekabeti bozan davranışları tam olarak engelleme ve değiştirmede proaktif olmak yerine reaktif olması sebebiyle, her vakit yeteri kadar caydırıcı bir yaptırım olmasa da rekabet aksaklıklarını gidermede para cezalarının değerli bir sistem olduğunu belirtmek isterim. Çünkü kamuoyunda verilen para cezalarının yüksekliği sıklıkla gündeme gelmekle birlikte rekabetin sağlıklı halde işleyebilmesi ve toplumsal refah açısından ağır sonuçları olan rekabet ihlallerinin önüne geçilmesi için cezai yaptırımlar kaçınılmaz bir gerçektir.

Son yıllarda hem beşeri hem de bilişim teknolojileri alanındaki yatırımlarımız sayesinde artan başarılı inceleme süreçlerimiz, para cezalarındaki artışı da beraberinde getirmiştir. Son on yılın datalarını incelediğimizde, verilen cezaların %87 sinin son 4 yıl içinde verildiği görülmektedir. Bu 4 yıl içerisinde toplamda 10.4 milyar TL para cezası verilmiştir.

Bu çerçevede bilişim teknolojilerine yaptığımız yatırımlarla dijital datalar üzerinde inceleme kapasitemizi artırdık.

Bilişimci meslek çalışanımız taşınabilir ve yerleşik aygıtlarda, yazılım kodlarında, bilgi tabanlarında, sunucu sistemlerinde, algoritmalarda inceleme yapma yetkinliğine sahip bulunmaktadır. Trendyol ve Hepsiburada üzere platformların algoritmalarında incelemeler gerçekleştirdik. Algoritmalara müdahale ettiği tespit edilen Trendyol’ a 62 milyon TL idari para cezası verilmekle birlikte, önemli yükümlülükler getirdik.
Bu kapasite artışı, soruşturma sayıları ile birlikte doğal olarak yerinde inceleme sayılarımızın da artmasını beraberinde getirdi. Pandemi devrinde, kamu sıhhati ve ekonomik istikrarı korumak ismine hastaneler soruşturması ve zincir market soruşturması üzere kıymetli incelemeler gerçekleştirdik.

Bu yılın başında meydana gelen zelzele felaketi, hepimizi derinden sarstı ve bir sefer daha toplumsal dayanışmanın ve süratli hareket etmenin ne kadar kıymetli olduğunu hatırlattı. Felaketin birinci gününden itibaren bölgedeydik ve yaraları sarmak, bölge iktisadına dayanak olmak için vakit kaybetmeden harekete geçtik. Bölgede ziyan görenler için yardım çalışmalarına katıldık ve bölge iktisadının tekrar canlanması için gerekli adımları atmaya başladık. 8 farklı vilayetteki ticaret odası, borsa temsilcileri ve STK’ larla bir ortaya gelerek bölgesel ekonomik yapıyı ve rekabet şartlarını değerlendirdik. Bölgeye özel olarak başlatmış olduğumuz incelemeler ve soruşturmalar bölgenin ekonomik toparlanmasına katkı sağlamak ve adil rekabet şartlarını korumak hedefiyle sürdürmektedir. Bu olay, bizlere rekabet hukukunun yalnızca ekonomik kalkınmayı teşvik etmekle kalmayıp tıpkı vakitte toplumsal ve ekonomik zorluklar karşısında da süratli ve tesirli tahliller üretebilme kapasitesine sahip olduğunu göstermiştir.
Rekabet hukuku alanında gerçekleştirdiğimiz çalışmalar, yalnızca teorik prensipler ve genel uygulamalarla hudutlu kalmamaktadır. Pratikte öne çıkan birçok kararımız kurumumuzun iktisatta, rekabeti nasıl şekillendirdiğini, faaliyetlerimizin tüketiciler, işletmeler ve piyasalar nezdinde nasıl olumlu tesirleri olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.

Bu bağlamda, dikkatinizi öne çıkan birtakım karar ve uygulamalarımıza çekmek isterim.

Google soruşturmamızla alışveriş karşılaştırma sitelerinin, mahallî arama sitelerinin önünü açtık.
Birleşme devralmalarda teknoloji şirketlerinin ciro eşitliklerini kaldırarak öldürücü devralmalarının önüne geçtik. Twitter devralması da bu kapsamda bize bildirilmeliydi, bildirilmedi. Bildirilmediği için idari para cezası uygulandı.
Sahafların çarçabuk platform değiştirmelerini sağladık.
Whatsapp kullanıcıları için Facebook dayatmasını durdurduk. Artık diledikleri üzere datalarınızı kullanamayacaklar.
Trendyol’ un algoritmaları ile kendini kayırmasının önüne geçtik. Ayrımcılığa son verdik.
Çiçekçiler, restoranlar diledikleri platformlarla diledikleri şartlarda çalışabilecek, kendi mağazalarında da diledikleri kampanyaları uygulayabilecekler.
E-pazaryerleri, çevrimiçi reklamcılık, ilaç, akaryakıt üzere bölüm incelemelerini yaptık. Dalların röntgenlerini çektik, problemlere ışık tuttuk.
Sahibinden’ de ilan veren emlakçıların ve oto galerilerinin diledikleri vakit dataları öteki rakiplere taşıyabilmelerinin önünü açtık. İstedikleri takdirde rakiplerden de bilgilerini sahibinden’ e taşıyabilecekler.
Zincir marketlerde hub&spoke karteline geçit vermedik. 2.7 milyar TL rekor para cezası ile cezalandırdık. Üreticilerin ve tedarikçilerinin de raf fiyatlarına müdahale etmelerinin önüne geçtik.
Coca-Cola’ nın küçük market ve bakkallarda dolaplarının %25’ inin rakiplere açılmasını sağladık. Teşebbüsün hakim durumunu berbata kullanmasının önüne geçecek taahhütlerle, soruşturmayı sonuçlandırdık.
Aynı biçimde, Algida’ nın dolaplarının %30’ unu rakiplere açtık ve münhasırlık uygulamalarına son verdik.
Un, maya, yumurta üzere temel besin unsurları üzerinde yapılan rekabet ihlallerini cezalandırdık ve ihlallere son verdik.
İlaç devlerinin ortalarında anlaşıp, hastalara kıymetli ilaç dayatmasının önüne geçerek, kamu bütçesini bu ekonomik yükten kurtardık.
Gözlük ve gözlük camı pazarındaki dev oyuncuyu verdiği taahhütlere uymadığı için, periyodik para cezası ile 492 milyon TL para cezası ile cezalandırdık.
Kozmetik dalında raf fiyatlarını belirleyen teşebbüsleri tek tek tespit ettik, cezalandırdık.
Çimento, hazır beton, cam, seramik kesimine yönelik incelemeler yaptık, yapıyoruz.
İnternet üzerinden satışı engelleyen kim olursa olsun peşine düştük, bulduk ve pazarı özgürleştirdik.
Otobüs biletlerinin farklı platformlarda satılabilmesini sağladık.
Akaryakıt bölümünde faaliyet gösteren dört büyük teşebbüsün tekrar satış fiyatı tespitine yönelik ihlallerini cezalandırdık.
Ankara Esenboğa Havalimanı’ ndaki gümrüklü süreksiz depolama hizmet bedellerinde %50 indirim taahhütü aldık.
Antalya limanındaki çok fiyata dur dedik. Dolum hizmetlerinde rekabet şartlarını güzelleştirdik.
İşgücünün serbestçe sirkülasyonunun önündeki centilmenlik mutabakatlarını tespit ettik, cezalandırdık. Çalışanların serbestçe iş değiştirebilmelerini ve ferdi refahlarının artmasını sağladık.

Görüldüğü üzere, gerek dijital gerekse de pek çok farklı kesimdeki ihlale müdahale edilmiş ve bu ihlallere yönelik amaç odaklı önlemler alınmıştır. Bu bağlamda teşebbüslerin iş yapış biçimlerini yarı yargısal vazifelerimizi ve rekabet savunuculuğunu büyük bir özveriyle yerine getirerek, etkiliyor, toplumsal farkındalığı yükseltiyoruz. Tüm faaliyetlerimiz rapor ve kararlarımız aracılığıyla inovasyon temelli rekabeti teşvik ederek, piyasalarda rekabet tersi müdahalelere ve pazara giriş mahzurlarına karşı durmayı hedefliyoruz.