Merkez Bankası Lideri Kavcıoğlu’ndan memleketler arası rezerv açıklaması
Kavcıoğlu’nun açıklamaları şöyle:
Konuşmama başlamadan evvel şubat ayında yaşadığımız zelzelelerde hayatını kaybeden vatandaşlarımıza Cenâb-ı Allah’tan rahmet, kederli ailelerine sabır ve baş sıhhati, tedavileri devam etmekte olan yaralılarımıza ise acil şifalar diliyorum.
Geride bıraktığımız yıl içerisinde hayatını kaybeden; Para Siyaseti Konseyi üyemiz, değerli hocamız Prof. Dr. Yusuf Tuna’yı huzurlarınızda bir kere daha hürmet ve rahmetle anıyorum.
Genel Kurul’da görüşeceğimiz gündem hususlarına geçmeden evvel makroekonomik görünüme dair değerlendirmelerimizi ve para siyaseti uygulamalarımızı sizlerle paylaşmak istiyorum. Konuşmamın son kısmında ise 2022 yılı faaliyetlerimize değineceğim.
2022 yılında pandeminin olumsuz tesirleri şimdi tam olarak giderilememişken, yakın coğrafyamızda meydana gelen Rusya-Ukrayna Savaşı sonucunda arz kısıtları tekrar barizleşmiş; başta güç olmak üzere global emtia ve besin fiyatlarında süratli artışlar yaşanmıştır. Savaş sonucunda ortaya çıkan jeopolitik belirsizliklerin yanı sıra pandemi sonrası devam eden arz-talep dengesizlikleri enflasyonun global ölçekte süratle artarak tarihi yüksek düzeylere çıkmasına neden olmuştur. Tüm bu gelişmelere ek olarak global finansal şartların da sıkılaşması sonucunda, 2022 yılı gerek jeopolitik gerekse ekonomik ve finansal belirsizliklerin harikulâde seviyede yüksek seyrettiği bir yıl olarak kayıtlara geçmiştir.
2022 yılında global arz şoklarına ve Rusya-Ukrayna Savaşı kaynaklı olumsuz jeopolitik gelişmelere karşın Türkiye iktisadı kesintisiz olarak büyümeye devam etmiştir. İktisadi faaliyet, bilhassa yılın birinci yarısında güçlü seyretmiş, yılın ikinci yarısında ise dış talepteki gerilemeye karşın sağlam görünümünü korumuştur. Bu çerçevede, Türkiye iktisadı 2022 yılında yüzde 5,6 oranında büyüyerek 2019 yılının son çeyreğinden bu yana gösterdiği büyüme performansıyla G20 ve OECD ülkeleri ortasında üst sıralarda yer almıştır. Buna ek olarak, satın alma gücü paritesine nazaran hesaplanan ulusal gelir temel alınarak yapılan sıralamada dokuzuncu sıraya yükselen ülkemiz, global iktisat içerisindeki hissesini da ikiye katlamıştır. bazında ise Türkiye iktisadı 2014 yılından bu yana gerçekleşen en yüksek ulusal gelir düzeyine ulaşmıştır.
Tüketici fiyatları yıllık enflasyonu geçtiğimiz yılın birinci yarısında global güç, emtia ve besin fiyatlarındaki süratli artışlar, tedarik sürecindeki aksaklıklar ve 2021 yılının son çeyreğinde piyasalarında yaşanan ekonomik temellerden uzak fiyat oluşumlarının tesiriyle süratli bir formda artış kaydetmiştir. Global arz şoklarının tesirlerini yitirmesi ve döviz piyasalarında görülen istikrar ile birlikte, 2022 yılının ikinci yarısından itibaren enflasyonun ana eğiliminde kademeli olağanlaşma süreci başlamıştır.
Önümüzdeki devirde, Liralaşma Stratejisi kapsamında uyguladığımız siyaset bileşimi sağlıklı kredi büyümesi kanalıyla finansal istikrarı ve finansman maliyeti kanalıyla potansiyel üretimi desteklemeye devam edecek ve arz-talep istikrarına olumlu katkı verecektir. Bu doğrultuda fiyatlama davranışlarında ve enflasyon beklentilerinde güzelleşme ile enflasyonda kalıcı olarak düşüş sağlanacaktır.
Konuşmamın bu kısmında 2022 yılındaki para siyaseti uygulamalarımızdan bahsetmek istiyorum.
2022 yılında, fiyat istikrarının sürdürülebilir bir çerçevede tekrar şekillenmesi gayesiyle, tüm siyaset araçlarında Türk lirasını öncelikleyen geniş kapsamlı bir siyaset çerçevesi gözden geçirme sürecini yürüttük. Bu kapsamda, bütüncül bir yaklaşımla oluşturduğumuz Liralaşma Stratejisi’ni uygulamaya koyduk.
Liralaşma Stratejisi ile kısa vadede enflasyon ve fiyatlama davranışlarında döviz kuruna olan hassasiyeti gidermeye çalıştık. Orta vadede ise üretim ve ihracatı desteklemek suretiyle cari süreçler istikrarını güçlendirmeyi hedefledik. Bu gayeye yönelik olarak devreye aldığımız makroihtiyati araçlar ve kur muhafazalı mevduat eserleriyle bankacılık bölümünün hem varlık hem yükümlülük tarafında liralaşma sürecini başlattık. Ülkemizde üretimi ve ihracatı arttırarak cari süreçler istikrarında kalıcı güzelleşmeyi sağlayacak finansal şartların oluşumu açısından ise gayeli kredi anlayışını benimsedik.
Liralaşma Stratejesini uygularken faiz indirimleri ile birlikte finansal istikrar ve fiyat istikrarı üzerindeki riskleri denetim etmek için makroihtiyati siyaset setimizi gayeli kredi anlayışımız çerçevesinde güncelledik. Amaçlı kredi anlayışımız ile kredilerin yatırımı, üretim ve istihdamı destekleyen faaliyet alanlarında kullanılmasına öncelik veren bir çerçeveyi temel aldık. Makroihtiyati araçlarımızı kullanarak yaptığımız uygulamalarla, kredi büyümesinin fiyat istikrarı ve finansal istikrar açısından oluşturabileceği risklerin de önüne geçtik.
Hedefli kredi anlayışımızın bir başka ayağında ise ihracatın ve ithal ikamesi malların üretimine yönelik yatırımların artmasını teşvik etmek emeliyle 2 yılı anapara geri ödemesiz ve 10 yıla kadar vadeli yatırım taahhütlü avans kredilerini faal olarak kullandık. Bugüne kadar, toplamda 67 Vilayetteki 740 adet sanayi ve turizm yatırımlarına 111,47 milyar TL meblağında yatırım taahhütlü avans kredisi (YTAK) tahsis edilmiştir.
Buna ilaveten, ihracatçılar ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerde bulunan firmalara kullandırdığımız reeskont kredilerinde limitleri artırmak, faizleri düşürmek ve vadeleri uzatmak suretiyle kelam konusu uygun finansman imkanını daha uygun ve erişilebilir hale getirdik. Buna ek olarak, Liralaşma Stratejimiz kapsamında firma bazında kredi limitlerini Liralaşma Stratejisi ile uyumlu olarak Türk lirasına dönüştürürken, bankalara tahsis edilen reeskont kredileri limitlerinin de 2023 yılından itibaren Türk lirası olarak güncellenmesine karar verdik.
2022 yılı içerisinde 346 milyar Türk lirası reeskont kredisini ihracatçılarımız kullanmıştır. Reeskont kredilerine erişimin kolaylaşması geçmiş yıllara nazaran KOBİ’lere tahsis edilen hissede büyük bir artışa neden oldu. 2021 yılında yaklaşık 1.900, 2022 yılındaysa 5.972 KOBİ reeskont kredilerinden yararlandı.
Temel siyaset aracımız olan bir haftalık repo faiz oranını makroihtiyati siyaset araçlarımızla birlikte Liralaşma Stratejisi çerçevesinde kullandık. Bu doğrultuda, 2022 yılı ocak-temmuz periyodunda siyaset faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranını yüzde 14 seviyesinde sabit tuttuk. Başka taraftan, jeopolitik gelişmelerin ve global finansal şartların tesiriyle global resesyona yönelik risklerin giderek ağırlaşması karşısında ön alıcı bir anlayışla hareket ettik. Kelam konusu risklerin yurt içindeki arz, yatırım ve cari fazla kapasitesi üzerindeki tesirlerini sınırlamak ve sanayi üretimi ile istihdamdaki yapısal kazanımların devamını sağlamak için ağustos ayından itibaren faiz indirim döngüsünü başlattık. Kasım ayı prestijiyle toplam 500 baz puanlık faiz indirimi gerçekleştirerek siyaset faizini yüzde 9 düzeyine indirdik. Bu kararlarımız sayesinde global iktisatta tedarik zinciri ve finansman sorunları yaşanırken, Türkiye’nin pozisyonunu güçlendirecek yatırımlara uygun maliyetli finansman ile devam edilmesi imkanını sağladık.
2022 yılında, memleketler arası rezervlerimizi güçlendirmeye yönelik olarak da aktif bir rezerv idaresi uyguladık. Kur dönüşümlü mevduat hesapları, yurtdışında yerleşik vatandaşlarımız için geliştirdiğimiz YUVAM hesapları, fiziki altının finansal sisteme kazandırılmasına yönelik FATSİ hesapları ve ihracat gelirlerinin bir kısmının Merkez Bankasına satılmasına yönelik düzenlemeler sayesinde kaynak çeşitliliği yarattık.
Tüm bu uygulamalarımız sonucunda, memleketler arası rezervlerimiz 2021 yılı sonunda 111 milyar Dolar düzeyinden 2022 yılı sonunda 128,8 milyar Dolara ulaşarak yüzde 17 artmıştır. Öte yandan, 2022 yılında merkez bankalarının milletlerarası rezervleri, global ölçekte yüzde 6 oranında azalmıştır.
rezerv biriktirme araçlarımızdan biri olan Döviz ve Altından Dönüşümlü mevduatlar dahil Liralaşma siyaseti çerçevesinde atılan adımlar bankamızın bilançosu için nette bir maliyet oluşturmadan gerçekleştirilmiştir. Döviz ve Altından Dönüşümlü Mevduat hesapları, teminat siyasetinde yapılan değişiklikler çerçevesinde tutulan Türk lirası cinsi menkul değerler, Türk lirası cinsi zarurî karşılıklarda değişen faiz maliyeti, yabancı para cinsi mecburî karşılık kurulların değişimleri ve Türk lirası reeskont senetlerinin reeskont kredilerindeki Liralaşma sonucu artışının bilanço üzerindeki toplam tesiri istikrardadır.
Konuşmamı tamamlamadan evvel Türkiye’nin finansal gelişimine katkı sağlamaya yönelik olarak yıl boyunca gerçekleştirdiğimiz kıymetli faaliyetlerimizden de bahsetmek istiyorum.
Bilişim teknolojileri alanındaki vizyonumuzla uyumlu olarak gereksinim duyulan teknolojik tahlil ve sistemlerin oluşturulmasını ve bu sistemlerin güvenliği ile sürekliliğinin sağlanması çalışmalarını sürdürdük. Bu çerçevede, ödemeler altyapımızı yenilikçi iş yapma modelleriyle destekledik. 2021 yılında uygulamaya koyduğumuz Fonların Anlık ve Daima Transferi uygulamamız FAST’in güvenliğini artırmak gayesiyle değerli bir katman servis olan SİPER servisini geliştirerek hizmete sunduk. Ödemeler alanında bir öteki kıymetli uygulama olan TR Karekod kullanımının yaygınlaştırılması hedefiyle düzenleme, altyapı ve tanıtım çalışmalarımıza devam ettik. FAST sisteminin alışverişlerde alternatif bir ödeme metodu olarak kullanılabilmesi için sürdürülen FAST TR Karekod çalışmalarını başarılı bir formda tamamladık. Ayrıyeten, açık bankacılık hizmetlerini kullanıma açarak, bankalarımızın GEÇİT altyapısı üzerinden hizmet vermelerine imkan tanıdık. Sonuç olarak, ödeme ve para transferi süreçlerinin sıkıntısız, süratli ve muteber bir ortamda her an, her yerde gerçekleşebilmesine katkı sağlayan yenilikçi uygulamalarımızla Liralaşma Stratejimize teknolojik açıdan dayanak sağladık.
2022 yılında finansal inovasyon alanında da değerli adımlar atarak Bankamız öncülüğünde ilgili kurumlarla gerçekleştirdiğimiz mutabakatla Dijital Türk Lirası İşbirliği Platformu’nu oluşturduk. Buna ek olarak, Dijital Türk Lirası İşbirliği Platformu’nun 2023 yılında seçili bankalar ve finansal teknoloji firmalarının iştirakiyle genişletilmesine yönelik çalışmalara başladık.
2022 yılında, global gündemin öncelikli bahisleri ortasında yer alan iklim değişikliğine ait gelişmeleri yakından izlemeye devam ettik. Ülkemizin “2053 Net Sıfır Emisyon” ve “Yeşil Kalkınma” amaçları doğrultusunda iklim değişikliğiyle gayrette Bankamız vazife alanında yer alan başlıklarda katkı sağlamak hedefiyle ulusal ve milletlerarası platformlarda rol aldık. Önümüzdeki devirde, iklim değişikliğinin iktisat ve finansal sisteme olan yansımalarının takibini ve bu mevzuda ulusal ve milletlerarası paydaşlarla yaptığımız iş birliğini sürdüreceğiz.
olarak, bu yıl üretimi tamamlanan olan İstanbul Finans Merkezi’nde, Cumhuriyetimizin 100. yılını yaşamanın gururu ve sorumluluk şuuruyla, başta para siyasetleri olmak üzere, fiyat istikrarı ve finansal istikrarla ilgili tüm hususlarda kalıcı muvaffakiyet ve sürdürülebilirlik odaklı ağır bir çalışma içinde olacağız.
Konuşmama burada son verirken, Bankamız faaliyetlerine büyük bir uğraşla dayanak veren pahalı çalışma arkadaşlarıma teşekkür ediyor, katılımızdan ötürü hepinize hürmetler sunuyorum.