Hudutta karbon telaşı… Global ticarette maliyet ve rekabet artışı beklenirken ülkeler buna hazır değil

AVRUPA Birliği’nin (AB) 2026 yılında devreye sokacağı fakat önümüzdeki ekim ayından itibaren raporlama sürecinin başlayacağı Hudutta Karbon Vergisi düzenlemesi için ihracatçı ülkelerde hazırlık süreci beklendiği kadar süratli ilerlemiyor. Demir-çelik, alüminyum, çimento olmak üzere pek çok kesim için üretimde karbon yoğunluğunun düşürülmesini amaçlayan sistem için gerekli adımları atmayan başta Çin, Hindistan, ABD, İngiltere, Kanada ve Türkiye üzere ülkeler için kuvvetli bir rekabet sürecinin kapıda olduğu belirtiliyor.

‘RİSK DEĞİL FIRSAT’

Trading Economics bilgilerine nazaran 2022 yılında AB’nin en fazla ithalat yaptığı ülkelerin başında Çin, ABD, Rusya, İsviçre ve Türkiye geliyor. Climate Bonds Initiative Geçiş Siyasetleri Kıdemli Analisti Fabio Passaro, uygulamanın bir riskten fazla fırsat olduğunu söylese de ülkelerin hazırlık derecelerini kesin olarak kıymetlendirmek için şimdi çok erken olduğu görüşünde. “Sınırda Karbon Vergisi’nin başlangıçtaki tesirleri muhtemelen az sayıda değerli ticaret ortağında ağırlaşsa da dallar ve kapsamlar genişledikçe tesiri artacaktır” diyen Passaro, “Geçiş devri, 2023 Ekim’inden 2025’in sonuna kadar sürecek ve bu ön kıymetlendirme yapmak için bir fikir verecek. Kanada ve İngiltere üzere kimi ülkeler de şu anda kendi sanayilerini ve ticaretlerini korumak için misal düzenekleri getirmeyi düşünüyor. Türkiye, yıllardır karbon fiyatlandırma düzeneklerini kullanma muhtemelliğine karşı hazırlık yapıyor. Bu da elbet Türkiye üzerinde Sonda Karbon Vergisi’nin finansal tesirini hafifletecektir” bilgisini verdi.

HANGİ ÜLKELER ETKİLENECEK

Sustainable Fitch ESG Araştırmaları Yardımcı Yöneticisi Jingwei Jei’in verdiği bilgilere nazaran ise Sonda Karbon Vergisi’nin demir, çimento ve alüminyum üzere alanlarda, Avrupa Birliği’nin ana ticari ortakları üzerinde direkt tesiri olacak: “Bu ülkeler ortasında Türkiye’nin yanı sıra Doğu Avrupa, Ortadoğu, Kuzey Afrika ülkeleri, Rusya ve Fas yer alıyor. Hindistan, Japonya ve Güney Kore üzere ülkeler ise Avrupa’ya yapılan ihracatta hisselerini her geçen yıl artırıyor. Fakat bu ülkeler birebir vakitte üretimde yüksek karbon düzeylerine de sahip.”

‘VERGİLER REKABETÇİLİĞE YANSIYACAK’

“2026 yılından itibaren ülkeleri etkilemeye başlayacak vergiler, rekabetçiliğe de yansıyacak” diyen Sustainable Fitch ESG Araştırmaları Yardımcı Yöneticisi Jingwei Jei, “Önde gelen ihracatçı ülkelerin AB’nin katı emisyon standartlarını şu anda karşılayabilmesi mümkün değil. Ayrıyeten, bu ülkelerin birçok karbon emisyonlarını sınırlamak için bir düzenleme de kurmuş değil. Sera gazı emisyonlarını denetim etmeyi ve azaltmayı amaçlayan Emisyon Ticaret Sistemi’nin (ETS) fiyatı bu yıl 100 ’ya ulaştı. AB’nin belirlediği karbon fiyatıyla ihracatçı ülkelerin belirlediği fiyat ortasındaki büyük fark, sistem devreye girdiğinde yeni maliyet artışlarına neden olacak” açıklamasını yaptı. 

HANGİ ÜLKELER İÇİN HANGİ DALLAR KRİTİK

DEMİR VE ÇELİK

Rusya, Ukrayna, Brezilya, Türkiye, İngiltere, Çin, Sırbistan ve Hindistan

ALÜMİNYUM

Mozambik, Sırbistan

ÇİMENTO

Türkiye

ADIM ATMAYI ZORLAŞTIRIYOR

İTÜ İşletme Fakültesi İşletme Mühendisliği Kısmı öğretim üyesi Doç. Dr. Ahmet Atıl Aşıcı, “Sınırda Karbon Düzenleme Sistemi AB’ye demir-çelik, alüminyum, çimento, gübre, hidrojen ve elektrik ihraç eden Türkiye üzere ülkelerde tesislerin emisyon yoğunluğunu azaltma tarafında adımlar atmasını zorluyor. AB, 2050’de iklim-nötr bir iktisat olmayı hedefliyor. Hudutta Karbon Düzenleme Düzeneği da bu maksada giderken kullanılacak araçlardan biri. AYM ABD, Çin, Japonya ve Güney Kore üzere ülkelerde gibisi bir yönelimi tetikledi. Çin 2022 yılında güç bölümündeki emisyonları AB’dekine benzeri bir yerli emisyon ticaret sistemi tesis ederek fiyatlandırmaya başladı. Birebir vakitte 2060’da karbon-nötr bir iktisat maksadını duyurdu. ABD, ismi “Enflasyonu Düşürme Yasası” olsa da çok önemli emisyon indirimi ve yeşil teknoloji geliştirme amaçlarını içeren maddeyi 2022 yılında onayladı. Yeniden, Güney Kore 2020 yılında “Kore Yeşil Mutabakatı” ismini verdiği çok kapsamlı bir yeşil dönüşüm ve dijitalleşme gayelerini içeren programı duyurdu.Türkiye 2021 yılında Paris Anlaşması’nı parlamentoda onaylamış ve 2053 yılında karbon-nötr bir iktisat olacağı kelamını vermişti. Türkiye, 2035 yılında güç arz güvenliğini ıstıraba sokmadan tüm termik santralleri kapatabilir. Verilen kelamlar ile fiiliyatta yaşananlar farklı. 2053’te karbon-nötr olacağı söylenen bir ülkenin ana gündem unsurlarından biri termik santralin muhtaçlığı olan kömür madeni için Akbelen ormanının yokedilmesi derin bir tezat barındırıyor” sözlerini kullandı.