Elektronik dönüşüm

Türkiye’de şu an çok sayıda “yenileme merkezi” bulunuyor. Bu merkezler, kullanılmış teknolojik eserlerin tekrar satışa sunulmak üzere toplandığı, yenilendiği ve sertifikalandırıldığı kuruluşlar olarak talep de görüyorlar. Bu nedenle yıllık büyüme sayıları dikkat cazip. Geçtiğimiz günlerde atılan resmi adımla eser yenileme merkezlerinin artık akıllı telefon ve tablet yanında kullanılmış bilgisayar, akıllı saat, oyun konsolu ve modemleri yenilerek satmasına da müsaade veriliyor. Bu yenileme merkezleri aldıkları eserleri tekrar kullanıma kazandırıyor, kullanım müddetlerini uzatıyor ve sonuç olarak hala gereğince güce sahip olan ve işler durumda bulunan eserlerden daha da uzun mühlet istifade edilmesini sağlıyor. Pekala bu pazarın gelişimindeki süreç nasıl gelişti, eski düzenlemede neler vardı, yenisi neler söylüyor? Gelin kısaca hatırlayalım…

ÜÇ YIL EVVEL BAŞLADI

22 Ağustos 2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan “Yenilenmiş Eserlerin Satışı Hakkındaki Yönetmelik” sonrasında başladı her şey. Yönetmelik yeni sürecin çerçevesini şöyle tanımlamıştı: “Kullanılmış mallar, yenileme merkezleri tarafından, Bakanlıkça belirlenen düzenleme yahut Türk Standartları Enstitüsü’nün belirlediği standartlara uygun formda yenilenebilir. Yenilenen kullanılmış mallar, sertifikalandırıldıktan ve ambalajlandıktan sonra ‘yenilenmiş ürün’ olarak tekrar satışa sunulabilir.” Geçtiğimiz günlerde gelen yeni bildiri ile daha evvel akıllı telefon ve tablet üzere eserler için geçerli olan yenileme kapsamına bilgisayar, akıllı saat, oyun konsolu ve modemler de eklendi.

YENİ ESER GARANTİSİ

Peki ‘yenileme’ süreci tam olarak nasıl işliyor? Yenileme merkezleri, atıl durumda kalan akıllı telefonları yahut öteki eserleri şayet makul kaideleri karşılıyorsa satın alıyor, varsa teknik arızasını gideriyor ve değişmesi gereken kesimlerini değiştiriyor. Daha evvelki kullanıcı yahut kullanıcıların tüm ferdî bilgilerini yok eden merkezler, bu sayede aygıtın eski sahibiyle olan irtibatını büsbütün ortadan kaldırıyor, kapalılık konusunda bir risk yaratmıyor. Süreçte tüm ayarları ve testleri yapıldıktan sonra “yenilenmiş” olarak satışa sunulan akıllı telefonlar, en az 12 ay ‘yenilenmiş eser garantisi’ ile satışa sunuyor. Sahip olduğumuz kaynakların sürdürülebilirliği açısından epeyce değerli olan yenileme merkezleri, iktisada tekrar kazandırılan eserler sayesinde ithalat sayılarının düşmesine yardımcı oluyor ve dolaylı olarak etrafa verilen ziyanı azaltıyor.

MERKEZLER SÜRATLİ BÜYÜYOR

Garantili satışlar sayesinde şahısların tek başına gerçekleştirdikleri ikinci el telefon alım ve satımlarındaki riskleri büsbütün ortadan kaldıran yenileme merkezlerinin, piyasadaki telefon tamiri, ikinci el alımı ve satımı, aksesuar ve modül temini yapan öbür işletmelerle karıştırılmaması gerekiyor. Yenileme merkezi olarak faaliyet göstermek isteyen firmaların, yenileme yetki dokümanı alması zarurî. Bu belgeyi almak için firmalar yönetmelikte belirtilen süreçler çerçevesinde Ticaret Bakanlığı’na müracaatta bulunuyor, yetkililer inceledikten sonra kabul ediliyor.

Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı tarafından yayınlanan 28 Aralık 2022 tarihli “Yenileme Merkezleri ve Yenileme Yetki Belgeleri” sayfasında şu an toplam 21 şirketin ismi var. Bu kesimde yer alan şirketlerden birine talebin nasıl olduğunu sordum. Yerli sermayeli şirket 2022’yi tam 15 kat büyümeyle kapattığını söyledi. Çok sayıda firmanın dahil olduğu bu alanda rekabet de artıyor. Bizim ulaştığımız şirketin yetkilileri 2023’te 60 mağazaya, 700 çalışana, 2.7 milyar TL’lik brüt ciroya ve toplam 400 bin telefon yenileme kapasitesine ulaşmayı hedeflediklerini söyledi. Bu mevzuda açıklama yapan bir öbür şirket yetkilisi ise sürecin Türkiye’de büyüme evresinde olduğuna lakin şimdi erken evrede yer aldığına işaret etti. Yetkili, “Dünyada yenilenmiş telefon pazarı gelişmiş ülkelerde sıfır telefon pazarının yüzde 20’sine kadar ulaşmış durumda” dedi. Bu yetkili gelişmiş bir ülkeden örnek verdi: “10 milyon sıfır telefon satışının yapıldığı bir ülkede bunun 2 milyon âdetini yenilenmiş telefonlar oluşturuyor” dedi. Bu oranın Türkiye’de şimdi yüzde 1’lerde olduğunu ekledi.

TELEFON KİRALAMA SÜRECİ ARTIYOR

Sektördeki şirketlere nazaran bu hisse Türkiye’de fakat 2026’da yüzde 15’lere çıkacak. Son yıllarda gerek iktisada katkısı gerekse uygun fiyatlı olması nedeniyle tüketicilerin ilgi göstermeye başladığı yenilenmiş telefon pazarına ek olarak Türkiye’de ‘telefon kiralama’ süreci de süratli bir halde artıyor. Kiralama sürecinde telefonlara ek olarak öteki elektronik eserler de bulunuyor, bu sayede şahıslar satın almaya güçlerinin yetmediği ya da kısa vadeli olarak gereksinim duydukları eserleri kiralayarak kullanabiliyor. Bu ortada elektronik eserlerin geri dönüşümü konusunda da tüm dünyada çok büyük adımlar atılıyor. Örneğin bu hususa çok büyük kıymet veren teknoloji devlerinden Apple, eserlerinde çok sayıda geri dönüştürülmüş kesim kullanıyor, bu bahiste daha büyük gelecek planları da yapıyor.

11 BİN TL’YE ALINAN ESER 17 BİN TL’YE SATILIYOR

Ürün yenileme fiyatları modele ve durumuna nazaran değişiklik gösteriyor. Örneğin kozmetik olarak düzgün durumdaki üst seviye bir akıllı telefon sizden 11 bin TL’ye alınabiliyor. Bu telefon yenilendikten sonra şirketler tarafından 17 bin TL’ye garantili olarak satılıyor. Yeterli durumdaki bir oyuncu dizüstü bilgisayarı ise özelliklerine bağlı olarak 15-16 bin TL’ye tarafınızdan alınabiliyor. Bu model yenilendikten sonra 20 bin TL üzere fiyatlarla tekrar garantili olarak raflara çıkarılabiliyor.

TWITTER’IN RAKİBİ BLUESKY ANDROID İÇİN DE ÇIKTI

Twıtter kurucusu Jack Dorsey’in Twitter rakibi uygulaması Bluesky, iOS sonrasında Android için de çıkışını yaptı. Hala yalnızca davetiyesi olanlar tarafından kullanılabilen uygulama Twitter’dan farklı olarak “merkezi olmayan” bir yapıyı benimsiyor.

META ÖNEMLİ BİR İŞTEN ÇIKARMA DAHA YAPIYOR

Geçtiğimiz aylarda evvel 11 bin, daha sonra ise 10 bin kişiyi işten çıkaran Facebook, Instagram ve WhatsApp’ın çatı şirketi Meta, artık 4 bin kişiyi daha işten çıkarıyor. Yeni işten çıkarmadan bu sefer bilhassa Instagram çalışanlarının etkilediği gelen bilgiler
arasında.