ABD, İngiltere ve Avustralya başkanlarından üçlü AUKUS doruğu

ABD Lideri Joe Biden, İngiltere Başbakanı Rishi Sunak ve Avustralya Başbakanı Anthony Albanese California eyaletinin San Diego kentinde bir görüşme gerçekleştirdi. Avustralya’nın nükleer denizaltıya sahip olması ve bu alanda teknoloji paylaşımı yapılmasını içeren AUKUS muahedesinin ayrıntılarının masaya yatırıldığı görüşme sonrasında önderler tarafından ortak bir yazılı açıklama yapıldı.

AUKUS muahedesi kapsamında üç ülkenin ortaklaşa olarak yeni jenerasyon denizaltı SSN-AUKUS’un üretimini gerçekleştireceği belirtilirken, Avustralya ve İngiltere’nin “geleceğin denizaltısı” olarak nitelenen SSN-AUKUS’u kullanacağı belirtildi.

Ayrıca, Avustralya ve İngiltere’nin SSN-AUKUS’ları 10 yıl içinde kendi tersanelerinde inşa etmek için çalışmaya başlayacağı kaydedilen açıklamada, 2023 itibariyle ise Avustralya askeri ve sivil çalışanının, ABD ve İngiltere donanma üslerinde eğitim alacakları belirtildi.

Yol haritası kapsamında ABD’nin 2023, İngiltere’nin ise 2026’dan itibaren Avustralya’da denizaltılar için inşa edilen limanlara yönelik ziyaretlerini artırmayı planladığı öğrenilirken, 2030’ların başlarında kongre onayının çıkması halinde ABD’nin, Avustralya’ya en az 3 adet “Virginia” sınıfı denizaltı satmayı planladığı bildirildi.

2030’ların sonunda İngiltere’nin birinci SSN-AUKUS’u Kraliyet Donanması’na teslim edeceği söz edilen açıklamada, 2040’ların başında ise Avustralya’da inşa edilen birinci SSN-AUKUS’un Avustralya Kraliyet donanmasına teslim edileceği belirtildi. Kelam konusu yol haritası sayesinde Hint-Pasifik bölgesindeki denizaltı varlığının artacağı hatırlatılan açıklamada, bunun global güvenlik ve istikrara da katkı sağlayacağı tabir edildi. Öte yandan, nükleer silahların yayılmasını tedbire konusundaki taahhütlerine bağlılığı sürdüren tarafların, Memleketler arası Atom Gücü Kurumu ile istişareyi sürdürdüğü vurgulandı.

2021 yılında ilan edilen 3’lü güvenlik paktı AUKUS ülkelerin isimlerinin baş harflerinden oluşan bir kısaltmayı tabir ediyor. AUKUS’un Çin’in askeri aktifliğini artırdığı Hint-Pasifik bölgesinde istikrarı destekleme hedefiyle hayata geçirildiği belirtiliyor.

SUNAK: İNGİLTERE TETİKTE OLMALI

AUKUS güvenlik paktının ayrıntılarını görüşmek üzere ABD’de bulunan Rishi Sunak BBC’ye açıklamalarda bulundu. ‘Dünya daha istikrarsız bir yere dönüştü ve güvenliğimize yönelik tehditler arttı’ diyen Sunak, silahlı kuvvetlere ayrılan bütçeyi artırdığını belirtti.

Son datalar İngiltere’nin gayri safi yurtiçi hasılasının yüzde 2’sini savunmaya harcadığını gösteriyor.

İngiltere savunma bütçesi gelecek iki yılda yaklaşık 5 milyar sterlin artacak. İngiltere’nin Avrupa’da savunmaya en çok bütçe ayıran ülke olduğunu söyleyen Sunak “Bu bu türlü kalmaya devam edecek” dedi.

Sunak ‘Çin, bizimkilerden çok daha farklı pahaları olan bir ülke ve Dünya nizamına meydan okuyor. Bu yüzden buna karşı tetikte olma; kendimizi, kıymetlerimizi ve çıkarlarımızı muhafaza hakkımız var’ tabirlerini kullandı.

İngiltere hükümetinin, Çin’in oluşturduğu bu ‘sorunu’ ciddiye aldığını belirten Sunak, bu nedenle ‘yarı iletkenler’ üzere kesimlerde Çin yatırımlarını engellediklerini de ekledi.

FRANSA’NIN REAKSİYONUNA NEDEN OLMUŞTU

Avustralya’nın nükleer denizaltılar için daha evvel Fransa ile anlaşmış olması ve bu mutabakattan vazgeçmesi, Fransa’nın reaksiyonunu çekmişti. Avustralya 2021’in Eylül ayında, ortak denizaltı inşa etmek üzere Fransa’yla imzaladığı 35 milyar euroluk muahededen çekilmişti.

Onun yerine İngiltere ve ABD ile AUKUS muahedesini imzalayarak bu iki ülkeden nükleer denizaltı teknolojisi satın alma ve üretme muahedesi imzalamıştı.

Fransız yetkililer, üç ülke ortasındaki AUKUS görüşmelerinin kendilerinden habersiz yürütüldüğünü ve Avustralya’nın muahededen son anda çekildiğini söylemiş; sert reaksiyon göstermişti. Paris, bu ülkelerden büyükelçilerini de süreksiz olarak çekmişti.

Avustralya krizi aşmak için Haziran 2022’de, daha evvel denizaltı teknolojisi satın almak ve ortak üretim için imzaladığı muahededen döndüğü Fransa’nın Naval Group isimli şirketiyle, 555 milyon euroluk bir tazminat muahedesi imzaladı.

Nükleer denizaltı mutabakatı Çin’inse reaksiyonunu çekiyor. Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mao Ning, geçen hafta yaptığı açıklamada Pekin’in mutabakata yönelik tutumunu yinelemiş ve AUKUS paktının Asya-Pasifik bölgesindeki barış ve istikrarı tehdit ettiğini belirtmişti.