15 hususta ‘dijital adab-ı muaşeret’

İnternetin ve dijital dünyanın gelişmesi irtibat biçimlerini de değiştiriyor. Toplumsal medyada paylaşılan bir yazıya yapılan eleştirel ve haddini aşan yorumlar ya da gece yarısı atılan bildiriler son derece rahatsız edici olabiliyor. Birbirini hiç tanımayan insanların dijital platformlar üstünden kural tanımaksızın giriştikleri bağlantı çabası de uğraşı. Durum bu türlü olunca dijital bağlantıda uyulması gereken yeni kurallar gündeme geliyor.

Dijital Bağımlılıkla Çaba Derneği Genel Lideri ve Sivas Cuhuriyet Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Programları ve Öğretim Ananabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tuncay Dilci, “Dijital dünyada adab-ı muaşeret kuralları, dijital irtibat ortamlarında, bilhassa toplumsal medya, e-posta, forumlar ve iletileşme uygulamalarında uyulması gereken görüşme ve bağlantı etiketlerini söz eder” diyor ve yeni jenerasyon görgü kurallarını şöyle sıralıyor:

ŞAKALARA DİKKAT
1- Dijital mecraları paylaşım odaklı kullanırken saate dikkat edilmeli. Tanımadığımız ya da birinci kere tanıştığımız şahıslarla telefonlaşma yahut mesajlaşmada acil olmadıkça sabah saat 10:00 ve gece saat 22:00 sonlarına riayet etmeliyiz.

2- Öteki insanlara karşı saygılı ve nazik bir lisan kullanmaya ihtimam göstermeliyiz. Kullanacağımız sözlerin, emojilerin, işaretlerin gerçek ve muhatabın kimliğini zedeleyici olmamasına dikkat edilmeli. Kendimizi sıkıntı durumda bırakacak argo ve gibisi telaffuzları kullanmamalıyız.

3- Gereksiz latife ve espiriler karşı tarafca yanlış anlaşılabilir. Bu nedenle, latife ve gibisi yazılı tabirler kullanırken dikkatli olmalıyız.

HER KATKIYI TAKDİR EDİN
4- Nezaket gereği bize gönderilen mesajları yanıtlamalıyız. Bununla birlikte yapılan davetlere dönüş yapmamak adabı muaşeret kurallarından uzak olup, kabalık içerir.

5- Oburlarının paylaşımlarına yorum yapmadan evvel gereğince düşündüğümüzden ve karşı taraf üzerinde bırakacağımız ya da bırakmak istediğimiz tesirin ne olduğundan emin olmalıyız. İleti yahut yorum yazarken diğerlerinin soru ve yorumlarına hürmet duymalı, öteki katkı ve görüşleri takdir etmeliyiz.

ÖZEL BİLGİLERİ KORUYUN
6- Dijital mecralardaki her türlü özel bilgi ve içeriklerin ne ya da neler olduğunu tanımladıktan sonra diğerlerinin şahsî bilgilerini paylaşmadığımızdan emin olmalıyız. Özel bilgileri ifşa etmek, kapalılık ihlali olarak kabul edilir ve güvenlik riski yaratır.

7- Fikir ve kanılarımızı söz ederken, bu mecraların özgürlük kokan iklimine kapılmamalı, farklı fikirlere ve bakış açılarına hürmet göstermeliyiz. Tartışmalarda öfke yahut saldırganlık yerine anlayışlı bir tavır benimsenmeli.

8- Ferdî hitap yahut adlandırmalarda imla ve noktalamalara dikkat ederek, gerekli yerde büyük harf kullanmaya hassasiyet göstermeliyiz.

BAŞKASININ VAKTİNİ ÇALMAYIN
9- Dijital mecralarda vakit kavramı gerçek ömürden farklı algılanabilir. Bu nedenle diğerlerinin vaktini hürmetle kıymetlendirerek dönütler vermeliyiz. Flood yapmak yahut gereksiz yere uzun iletiler göndermek, öbür insanların vaktini boşa harcamanın bir yoludur.

10- İnsanları aldatıcı her türlü içerik ve paylaşımdan sakınmalıyız. Paylaştığımız bilgilerin yanlışsız ve muteber kaynaklardan geldiğinden emin olmalı, yanlış bilgilerin yayılmasına aracı olmamalıyız.

İZİNSİZ PAYLAŞIM YAPMAYIN
11. Tahlil odaklı ve yapan tavırlar sergilemek kıymetli bir nezaket kuralıdır. Bu nedenle; diğerlerinin taammüden yanlış anlamalarını yahut saldırganlık algılamalarını önlemek için kendimizi net ve anlaşılır biçimde tabir etmeliyiz.

12- Oburlarının ferdî bilgilerini ve kapalılığını muhafazalı, müsaade almadan fotoğraf, adres yahut telefon üzere bilgileri paylaşmamalıyız.

13- Diğerlerine ilişkin eser, kelam ya da veciz tabirleri paylaşırken Telif haklarına hürmet göstermeliyiz: Diğerlerinin fikri mülkiyet haklarına hürmet gereği içerikleri müsaadesiz olarak paylaşmaktan kaçınmalı, vilayetle de kullanmamız gerekiyorsa kaynak yahut isme atıf yaparak gerekli taban notları belirtmeliyiz.

MESAJINIZI BİR SEFERDE İLETİN
14- WhatsApp üzere paylaşım platformlarında kısa kısa çok sayıda ileti göndermek karşı taraf için rahatsız edici olabilir. Aktarmak istediğimiz bildirisi bir paragraf ya da metin olarak bir defada göndermek adab-ı muaşerete daha uygun olur.

15- Paylaşım yaparken maksat kitlenin toplumsal ya da dini pahalarını de göz önünde bulundurmalı, şiddet, cinsellik yahut aşırılık içeren içeriklerden kaçınmalıyız.